Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm ở trường Tiểu học Thị trấn Gia Bình

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm ở trường Tiểu học Thị trấn Gia Bình

1. 1 UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN GIA BÌNH TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ TRẤN GIA BÌNH  BÁO CÁO “BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH LỚP 3 THÔNG QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VÀ TRẢI NGHIỆM Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THỊ TRẤN GIA BÌNH” Họ và tên: Nguyễn Thị Minh Chức vụ: Giáo viên dạy lớp 3 Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thị Trấn Gia Bình Gia Bình, ngày 10 tháng 11 năm 2023
2. 2 MỤC LỤC Nội dung Trang Phần I: Đặt vấn đề 3 Phần II: Nội dung 5 1. Thực trạng của vấn đề 5 2. Biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho học 8 sinh lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm a. Biện pháp 1: Giáo viên phải nắm chắc nội dung, yêu cầu và nguyên 8 tắc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. b. Biện pháp 2: Giáo dục kỹ năng sống qua các tiết học khác nhau. 9 c. Biện pháp 3: Giáo dục kỹ năng sống qua các hoạt động trải nghiệm, 11 ngoại khóa. d. Biện pháp 4: Giáo dục kỹ năng sống bằng cách tăng cường vận dụng 13 những kiến thức đã học vào thực hành qua làm sản phẩm Stem, các tiết câu lạc bộ và các sơ đồ tư duy. e. Biện pháp 5: Kết hợp với cha mẹ học sinh và các đoàn thể ở địa 13 phương để giáo dục kỹ năng sống cho các em 3. Kết quả đạt được 15 4. Kết luận 19 5. Kiến nghị, đề xuất 20
3. 3 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ Ở bậc Tiểu học là bậc tạo nền tảng cho học sinh phát triển. Vì vậy, ngoài việc trang bị cho học sinh vốn kiến thức cơ bản trong học tập, lao động còn phải giáo dục học sinh về kỹ năng sống, kỹ năng làm người để học sinh có thêm kinh nghiệm thích ứng với môi trường, xã hội mới. Từ đó các em biết phân biệt đúng sai, làm theo cái đúng, ủng hộ cái đúng, đấu tranh những biểu hiện sai trái. Biết tôn trọng bản thân, hành động đảm bảo an toàn cho mình và những người xung quanh. Vì vậy việc rèn luyện kỹ năng sống ở bậc Tiểu học là một nhiệm vụ quan trọng mà người làm công tác giáo dục cần quan tâm. Mục tiêu giáo dục phổ thông hiện nay là tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Kỹ năng sống là một trong những khái niệm được nhắc đến nhiều trong thời đại ngày nay. Theo tôi, kỹ năng sống đơn giản là tất cả những điều cần thiết chúng ta phải biết để có thể thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Kỹ năng sống được hình thành một cách tự nhiên qua những trải nghiệm trong cuộc sống và qua giáo dục mà có. Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là rất quan trọng bởi đây là một chương trình giáo dục hết sức cần thiết đối với học sinh và phù hợp với mục tiêu giáo dục hiện nay. Chương trình GDPT 2018 – dạy học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Đây là hình thức đánh giá hướng đến các kỹ năng sống của học sinh Tiểu học. Thực tế hiện nay việc rèn luyện kỹ năng sống ở trường tiểu học còn nhiều hạn chế như kỹ năng giao tiếp thiếu tự tin, nhút nhát, sống khép kín Nhiều vụ tai nạn đuối nước, giao thông cướp đi tính mạng của nhiều học sinh đều xuất phát từ
4. 4 nguyên nhân các em còn thiếu kỹ năng sống, nhiều học sinh có kết quả học tập cao nhưng thích ứng với cuộc sống còn nhiều hạn chế. Một số ít giáo viên và phụ huynh còn chú trọng đến việc dạy kiến thức. Việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh chưa thường xuyên, chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp mình đang dạy, chỉ luôn chú trọng đến việc học tốt, làm tính tốt. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh giúp học sinh tự giải quyết được một số vấn đề thiết thực trong cuộc sống như: tự chăm sóc sức khỏe, bảo vệ môi trường và phòng chống các tệ nạn xã hội. Vậy để nâng cao kỹ năng sống cho học sinh tiểu học, với cương vị là người giáo viên trực tiếp đứng lớp, bản thân hết sức băn khoăn và trăn trở về vấn đề: Làm thế nào để nâng cao kỹ năng sống cho học sinh? Làm thế nào để học sinh biết cách vận dụng kỹ năng sống vào trong cuộc sống hàng ngày? Với ý nghĩa và tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, tôi đã mạnh dạn trình bày về “Biện pháp dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm ở Trường Tiểu học Thị Trấn Gia Bình”. Vấn đề mà chắc hẳn không chỉ riêng bản thân tôi mà rất nhiều đồng nghiệp khác đều quan tâm và cùng chung một suy nghĩ là làm sao học sinh của mình có những kỹ năng sống tốt cho tương lai sau này để trở thành những con người tốt và có ích cho xã hội. Đây cũng là một vấn đề mà phụ huynh và xã hội hết sức quan tâm.
5. 5 PHẦN II: NỘI DUNG 1. Thực trạng của vấn đề a. Ưu điểm: Đại đa số các em đều ngoan, có ý thức học tập và biết cách vận dụng kỹ năng sống vào trong cuộc sống hàng ngày sau mỗi tiết học và sau mỗi hoạt động trải nghiệm. Do sinh sống ở khu trung tâm của huyện, nhiều gia đình có điều kiện kinh tế nên các em được đi giao lưu nhiều nơi. Vì vậy kỹ năng giao tiếp và xử lý tình huống trong cuộc sống của một số em tương đối tốt. Nhà trường đã tổ chức được những buổi trải nghiệm với quy mô lớn nhằm giáo dục kỹ năng sống cho các em qua nhiều hoạt động cụ thể. Địa phương là nơi có truyền thống hiếu học. Hội cha mẹ học sinh, các cấp lãnh đạo rất quan tâm và đầu tư cho giáo dục. Giáo viên thường xuyên sử dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, đổi mới các hoạt động, các trò chơi, các mô hình trải nghiệm tạo hứng thú cho học sinh. Mỗi giáo viên luôn cố gắng trau dồi kiến thức, rèn kỹ năng nghiệp vụ, nhiệt tình, tích cực đóng góp các kinh nghiệm của bản thân và đồng nghiệp vào giảng dạy. Nhà trường đã đầu tư cơ sở vật chất khang trang, phòng học được trang bị máy chiếu, thuận lợi cho việc giảng dạy có ứng dụng công nghệ thông tin. b. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế: * Từ học sinh: Khả năng tiếp thu kỹ năng sống của học sinh trong lớp không đồng đều và một số học sinh tiếp thu bài còn chậm. Học sinh chủ yếu tập trung học kiến thức nên khả năng ứng phó với các tình huống trong cuộc sống còn hạn chế. Kỹ năng giao tiếp còn hạn chế. Đa số phụ huynh cho rằng con em mình chỉ cần học giỏi kiến thức mà quên rằng hoạt động đoàn thể, hoạt động xã hội và cách ứng xử trong gia đình cũng rất cần thiết. Học sinh chưa hăng hái phát biểu bài, chưa mạnh dạn tham gia các cuộc thi.
6. 6 * Từ phụ huynh học sinh và xã hội: Một số ít phụ huynh không quan tâm đến việc học kỹ năng sống của con em mình, chỉ chú trọng học văn hóa, quá nuông chiều con cái và đáp ứng dễ dàng nhu cầu của con em mình, ít quan tâm đến tâm sinh lý, nhu cầu thực tế của con cái. Sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin cùng với internet và các dịch vụ vui chơi giải trí hấp dẫn đã lôi cuốn các em. Từ đó khiến các em không có hứng thú vào học kỹ năng sống. * Khảo sát thực tế: Cuối học kì 1 năm học 2022- 2023 tôi tiến hành khảo sát kỹ năng sống của học sinh với các nội dung sau: Bài tập 1: Ứng xử khi có người lạ đến nhà Em hãy cùng các bạn trong nhóm thảo luận, sau đó ghi những việc nên làm và những việc không nên làm vào bảng sau: Việc nên làm Việc không nên làm . Bài tập 2: Đọc các tình huống và trả lời câu hỏi: Tình huống nào không an toàn? Các bạn trong tình huống đó có thể gặp nguy cơ gì? Các bạn gặp tình huống không an toàn thì cần phải làm gì? Tình huống 1: Trên đường đi học về, em có gặp một người đàn ông lạ mặt, đi xe máy bám theo và gạ gẫm rủ em lên xe để đưa về.
7. 7 Tình huống 2: Tuấn bị đau bụng dữ dội, cả nhà phải đưa Tuấn vào bệnh viện cấp cứu. Khi đến phòng khám, bác sỹ yêu cầu theo quy định của bệnh viện, tất cả người nhà ở bên ngoài để bác sĩ tập trung khám cho bệnh nhân. Qua khảo sát cuối học kì 1 năm học 2022 -2023 với chủ đề “kỹ năng của em”, kết quả cụ thể như sau: HS thực hiện thành thạo các HS thực hiện các kỹ Tổng số HS kỹ năng năng còn hạn chế SL TL SL TL 40 28 70 12 30 HS thực hành hoạt động nhóm HS có kỹ năng hoạt động HS hoạt động nhóm còn hạn Tổng số HS nhóm chế SL TL SL TL 40 28 70 12 30 Ứng xử tình huống trong các trò chơi, hoạt động tập thể HS còn hạn chế về kỹ năng Tổng số HS HS có ký năng ứng xử ứng xử SL TL SL TL 40 30 75 10 25 Qua khảo sát cho thấy, số học sinh thực hiện các kỹ năng còn hạn chế, còn chiếm tỷ lệ cao, từ 25% - 30%, nhiều khi còn rơi vào cả những học sinh học tốt văn hóa. Từ những thực trạng trên, việc “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm ở Trường Tiểu học Thị Trấn Gia Bình” là một việc làm vô cùng cần thiết để giúp học sinh mạnh dạn hơn trong giao tiếp, tự tin hơn trong việc thể hiện những năng lực của bản thân và say mê, hứng thú trong học tập.
8. 8 2. Biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm. Qua nghiên cứu, tìm hiểu về thực tế và hiểu biết về tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Bản thân tôi đã thực hiện đề tài “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm ở trường Tiểu học Thị Trấn Gia Bình” qua 5 biện pháp sau: a. Biện pháp 1: Người giáo viên phải nắm chắc nội dung, yêu cầu và các nguyên tắc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. a.1. Mục tiêu Giúp giáo viên nắm chắc mục đích, yêu cầu và các nguyên tắc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh để lựa chọn hình thức phương pháp giáo dục sao cho phù hợp. a.2. Cách thực hiện * Các yêu cầu khi thực hiện nội dung giáo dục kỹ năng sống. Bám sát vào nội dung của giáo dục kỹ năng sống và vận dụng linh hoạt các nội dung của giáo dục kỹ năng sống tùy theo từng hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và điều kiện cụ thể của từng môn học. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tập trung vào các kỹ năng tâm lý- xã hội, là những kỹ năng được vận dụng trong những tình huống hàng ngày để tương tác với người khác và giải quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống trong cuộc sống. Giáo viên luôn tạo ra động lực cho học sinh để học sinh tham gia một cách tích cực vào quá trình hình thành kỹ năng sống nói chung và các kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng tự nhận thức về bản thân * Vì thế, giáo viên cần nắm rõ 5 nguyên tắc về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, đó là: - Tương tác - Trải nghiệm - Tiến trình
9. 9 - Thay đổi hành vi của con người là giúp người học thay đổi hành vi theo hướng tích cực. - Thời gian và môi trường giáo dục. Ví dụ: Trong chương trình Hoạt động trải nghiệm lớp 3, các em được học 9 chủ đề: Giới thiệu bản thân; nếp sống đẹp; mái trường em yêu; giữ gìn nhà cửa ngăn nắp, sạch đẹp; gia đình yêu thương; ăn uống an toàn hợp vệ sinh; hoạt động vì cộng đồng; làm bạn với thiên nhiên; tìm hiểu thế giới nghề nghiệp. Ngoài việc giáo dục kỹ năng sống ở tiết Hoạt động trải nghiệm, tôi còn kết hợp trong quá trình các em làm việc nhóm. Thay đổi, tìm kiếm đưa ra các kết quả đúng hoặc trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp các em biết lập kế hoạch để cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ được giao. b. Biện pháp 2: Giáo dục kỹ năng sống qua các tiết học khác nhau. b.1. Mục tiêu Học sinh được tự tìm hiểu, trải nghiệm, tự trau dồi kiến thức. Qua các tiết học, học sinh còn rút ra những bài học kinh nghiệm, những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống hàng ngày, giúp các em thích thú và giờ học cũng đạt hiệu quả cao. b.2. Cách thực hiện Để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh có hiệu quả, bản thân tôi đã vận dụng vào các môn học, tiết học nhất là các môn như: Tiếng việt, Đạo đức, hoạt động ngoài giờ lên lớp, Tự nhiên và xã hội để những giờ học các em được hoạt động, học và trải nghiệm như trong cuộc sống thực tế hàng ngày. Một số ví dụ như: Trong môn Tiếng việt lớp 3, có nhiều bài học có thể lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho các em như dạy các bài về chủ điểm “Mái nhà yêu thương” từ tuần 10 đến tuần 13 của học kì 1, giáo viên phải hướng đến giáo dục cho các em tình yêu thương mọi người trong gia đình. Từ đó giáo dục cho các em ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường cần phải chăm ngoan, học giỏi để sau này lớn lên làm người có ích cho xã hội, luôn là niềm tự hào của gia đình, biết lắng nghe và chia sẻ với người thân nhiều hơn. Vậy để hình thành những kiến thức và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh qua môn Tiếng việt thì giáo viên cần vận dụng nhiều phương
10. 10 pháp để phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi học tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề Thông qua các hoạt động đó, các em sẽ phát huy được những kỹ năng như: hợp tác, bày tỏ ý kiến các nhân các em có cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kỹ năng sống cần thiết. Trong môn Tập làm văn, khi dạy bài “Viết đoạn văn nêu lý do em thích hoặc không thích nhân vật trong câu chuyện đã đọc hoặc đã nghe” ở tuần 14 và tuần 15, SGK Tiếng việt 3- tập 1 trang 118 và trang 127. Giáo viên có thể giáo dục cho học sinh kỹ năng lắng nghe và tôn trọng người cùng tranh luận, thể hiện được sự tự tin khi nêu lí lẽ, dẫn chứng cụ thể, thuyết phục. Từ đó các em biết cách diễn đạt, bình tĩnh và tự tin hơn. Trong môn Tự nhiên và xã hội, khi dạy bài 7 “Giữ an toàn và vệ sinh ở trường” trong chủ đề 2: Trường học ở SGK Tự nhiên và xã hội 3 trang 30 - 33, giáo viên có thể cho học sinh thảo luận nhóm, đóng vai Thông qua đó giúp học sinh tự nhận thức những hành vi sai trái của các bạn gây ra sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ và việc học tập Từ đó học sinh có ý thức, có trách nhiệm tuyên truyền tới tất cả các bạn học sinh trong việc giữ an toàn, vệ sinh trường học nhằm tránh rủi ro, bảo vệ sức khoẻ và giúp các em học tập tốt hơn. Với bài này, giáo viên cho học sinh tự khảo sát và thảo luận về sự an toàn và vệ sinh trong trường học như sau: + Nhóm 1: Phòng học, khu vực xung quanh (cầu thang, hành lang ) + Nhóm 2: Sân chơi, bãi tập, dụng cụ thể thao . + Nhóm 3: Các khu vệ sinh. Sau khi học sinh tự tìm hiểu, trải nghiệm, khám phá thực tế tại ngôi trường của mình, học sinh sẽ trao đổi, đánh giá kết quả của bản thân, của bạn bè. Từ đó học sinh không những được trau dồi kiến thức mà còn có năng lực tự chủ trong học tập, biết hợp tác với mọi người để giải quyết các vấn đề phát sinh trong cuộc sống. Trong môn đạo đức 3, ở bài 7 “Khám phá bản thân”, giáo viên tổ chức cho học sinh đứng thành vòng tròn, đóng vai, giới thiệu, bày tỏ ý kiến để cho học sinh phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu của bản thân. Lúc đầu các em rất ngại
11. 11 ngùng, chưa tự tin đóng vai, bày tỏ ý kiến trước lớp nhưng giáo viên đã kịp thời động viên, hướng dẫn các em những điều cần chú ý khi giao tiếp, cộng thêm một môi trường hòa đồng, thân thiện, các em đã thực hiện rất tốt, không còn những cái nhìn ái ngại. Thay vào đó là những cánh tay tự tin cùng những câu nói rõ ràng, mạnh dạn hơn. Kết hợp trong bài này, giáo viên cho học sinh nhớ lại những lần em thành công hay thấy tự hào về bản thân bằng việc sử dụng những mảnh giấy nhỏ hình lá hoặc hình hoa để dán lên “Cây thành công”. Từ đó giúp các em sẽ tự tin lên rất nhiều để rèn luyện và phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu của bản thân. c. Biện pháp 3: Giáo dục kỹ năng sống qua các hoạt động trải nghiệm, ngoại khóa. c.1. Mục tiêu Rèn kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng hợp tác cùng các bạn trong nhóm, trong lớp và rèn kỹ năng sống cho các em. Học sinh vừa được chơi, vừa được tham gia tập luyện để rèn luyện sức khỏe cho bản thân. c.2. Cách thực hiện Trong những năm học vừa qua, Đoàn đội kết hợp với nhà trường tổ chức một số các hoạt động ngoại khóa theo chủ điểm của năm học, cụ thể như sau: Trường Tiều học Thị trấn Gia Bình là ngôi trường nằm trên tuyến đường nội thị, dân cư, xe cộ đông đúc. Vấn đề an toàn giao thông là rất quan trọng và cần thiết. Vì vậy nhà trường đã phối hợp với công an huyện tổ chức cho học sinh những buổi nghe “Tuyên truyền về an toàn giao thông” và hướng dẫn các em cách đội mũ bảo hiểm đúng cách. Qua buổi tuyên truyền, các em được nghe chú cảnh sát giao thông kể những câu chuyện về các hành vi vi phạm an toàn giao thông và một số vụ tai nạn thương tiếc xảy ra đối với học sinh, nghe giới thiệu về sách, tranh ảnh và các bộ phim hoạt hình về giao thông khiến các em rất thích thú. Điều đặc biệt hơn là các em được trải nghiệm cùng chú cảnh sát giao thông trả lời câu hỏi rất bổ ích về vấn đề giao thông đối với các em. Qua đó các em sẽ cẩn thận, tự tin hơn khi tham gia giao thông. Sau những buổi tuyên truyền bổ ích như vậy các em đã thực
12. 12 hiện rất tốt một số nề nếp như: xếp hàng ngay ngắn khi ra về không chen lấn, cổng trường an toàn và văn minh. Đoàn đội đã tổ chức “Đại hội Đội”, các em được tham gia tập luyện và thi nghi thức đội. Nhân ngày lễ chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam 20-11, nhà trường cùng Đoàn đội đã tổ chức nhiều trò chơi như: múa hát, văn nghệ, kéo co Nhà trường kết hợp cùng trung tâm giáo dục kỹ năng sống tổ chức cho học sinh những buổi tuyên truyền đầy ý nghĩa. Ví dụ chủ đề “Phòng chống bắt cóc và xâm hại trẻ em”. Học sinh lắng nghe và trả lời câu hỏi rất tốt. Những buổi chào cờ ở trường, Đoàn đội đã tuyên dương những học sinh thực hiện tốt phong trào “Nhặt được của rơi đem trả người bị mất” và những lớp đạt thành tích cao trong học tập và rèn luyện không mắc các lỗi vi phạm về nội quy của trường. Ở bậc Tiểu học, trò chơi đóng vai trò rất quan trọng trong việc rèn kỹ năng sống cho học sinh. Các em lớn lên, học hành và khám phá thông qua trò chơi, các buổi trải nghiệm. Vì vậy nhà trường đã tổ chức cho học sinh những buổi trải nghiệm đầy lý thú và cuốn hút, đó là Là người giáo viên, cần tăng cường cho các em tham gia hoạt động thư viện một cách tích cực và thường xuyên. Thông qua những câu chuyện, những bài thơ, những bài báo để rèn luyện đạo đức cho các em, giúp các em hoàn thiện bản thân, dạy các em yêu thương bạn bè, yêu thương con người. Tạo hứng thú cho các em qua các truyện bằng tranh tùy theo lứa tuổi, gợi mở tính tò mò, ham học hỏi, phát triển khả năng thấu hiểu ở trẻ. Để rèn kỹ năng tự phục vụ, biết lao động vừa sức, biết trang trí lớp học xanh, sạch, đẹp, giúp các em yêu trường, lớp hơn, bản thân giáo viên đã hướng dẫn học sinh trồng và chăm sóc cây xanh hàng ngày. Tổ chức cho học sinh chăm sóc cây xanh, vườn hoa trong trường, những cây xanh trong lớp và ngoài hành lang lớp học.
13. 13 Giáo viên tổ chức cho học sinh được trải nghiệm làm các sản phẩm mà các em mới được nghe, được biết nhưng chưa được làm. Học sinh rất thích thú tham gia. Ví dụ làm đèn lồng vào dịp Tết trung thu, trải nghiệm “Em là pha chế tài ba” d. Biện pháp 4: Giáo dục kỹ năng sống bằng cách tăng cường vận dụng những kiến thức đã học vào thực hành. Cụ thể: qua làm sản phẩm Stem, các tiết câu lạc bộ và bằng các sơ đồ tư duy. d.1. Mục tiêu Giúp học sinh tích cực, chủ động trong mọi việc và tạo cơ hội cho học sinh thể hiện bản thân. d.2. Cách thực hiện Hãy để học sinh tự nói lên ý tưởng của mình, đặc biệt là với những học sinh nhút nhát, rụt rè. Từ đó để rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho học sinh được mạnh dạn và tự tin hơn. Cụ thể như sau: Tích hợp nội dung giáo dục Stem trong các môn học. Ví dụ khi học bài “Cẩm nang ăn uống có lợi cho sức khỏe”. Qua làm sản phẩm Stem “Bảng xoay cẩm nang ăn uống có lợi cho sức khoẻ”. Giáo dục cho học sinh phân biệt được đồ ăn, thức uống có lợi hay không có lợi cho sức khoẻ. Giáo dục uống nước lọc đúng cách và đủ, người lớn không được uống rượu bia khi tham gia giao thông. Vận dụng cách ghi nhớ bằng sơ đồ tư duy. Ví dụ môn Hoạt động trải nghiệm với chủ đề “Tìm hiểu thế giới nghề nghiệp” ở tuần 33 từ trang 97 đến trang 99, phần sinh hoạt lớp “Tấm gương nghề nghiệp” chúng ta có thể sử dụng bằng sơ đồ tư duy cho học sinh tự viết. Giáo dục cho học sinh sống phải có ước mơ, hoài bão, lý tưởng làm một nghề gì đó. Qua đó có kế hoạch rèn luyện đức tính cho nghề mà mình yêu thích. Rèn kỹ năng sống thông qua các CLB đó là: CLB đọc sách; CLB Mỹ thuật; CLB Rèn chữ viết; CLB Dân vũ; CLB cờ vua. Mỗi một CLB sẽ rèn cho các em được các kỹ năng sống khác nhau. e. Biện pháp 5: Kết hợp với cha mẹ học sinh và các đoàn thể ở địa phương để giáo dục kỹ năng sống cho các em.
14. 14 e.1. Mục tiêu Nhằm thống nhất nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. e.2. Cách thực hiện * Đối với phụ huynh học sinh: Để thực hiện thành công các hoạt động trải nghiệm thì lực lượng không thể thiếu trong hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh chính là các bậc phụ huynh. Sự kết hợp chặt chẽ, thống nhất cao giữa gia đình, nhà trường và xã hội là yếu tố vô cùng quan trọng. Đầu năm học, nhà trường phối hợp với Hội cha mẹ học sinh để bàn bạc, thống nhất các nội dung giáo dục giữa nhà trường với Hội phụ huynh. Xây dựng quy tắc phối hợp giáo dục giữa nhà trường với ban đại diện cha mẹ học sinh, giữa phụ huynh học sinh với giáo viên chủ nhiệm, với Đội thiếu niên, các quy tắc và thông tin hai chiều giữa nhà trường và các bậc phụ huynh học sinh. Tổ chức họp phụ huynh học sinh định kì 2 lần/ năm học. Ở cuộc họp, giáo viên trực tiếp trao đổi, bàn bạc với phụ huynh các giải pháp tốt nhất cho các em. Đồng thời động viên cha mẹ tích cực, nhiệt tình cùng nhà trường tham gia sự nghiệp giáo dục. Ở những buổi ngoại khóa, trải nghiệm, phụ huynh được tham gia trải nghiệm cùng các con, cùng làm ra các sản phẩm để trưng bày. Có như vậy buổi trải nghiệm sẽ trở nên vui vẻ và có ý nghĩa hơn rất nhiều. Từ đó các em sẽ rút ra được những kỹ năng sống cơ bản cho bản thân. Cha mẹ và các thành viên trong gia đình luôn làm gương cho con em mình trong các hoạt động và trong cuộc sống. Đó là thực hiện tốt chuẩn mực đạo đức và cách ứng xử có văn hóa để các em noi gương, làm theo và bắt chước. * Đối với Đội và các đoàn thể ở địa phương: Ngay từ đầu năm học, nhà trường, lớp phải đề ra các nội quy, quy định để học sinh thực hiện, đó là; nề nếp, ý thức học tập, thái độ học tập đúng đắn Có
15. 15 như vậy, học sinh sẽ rèn luyện được các nề nếp tốt ở nhà cũng như ở trường. Hoạt động này nếu làm tốt sẽ có tác dụng rất lớn trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Cho học sinh được trải nghiệm thực tế qua việc ủng hộ các bạn học sinh nghèo, học sinh có hoàn cảnh khó khăn trong các dịp đặc biệt như: mua tăm tình thương ủng hộ người mù; quyên góp sách vở, đồ dùng học tập cho các bạn vùng cao Qua đó giúp các em nhận thức được mình cần phải biết chia sẻ và cảm thông với các bạn có hoàn cảnh khó khăn. Ngoài hoạt động Đội, có thể cho các em tham gia các hoạt động khác ở địa phương, thôn, xóm. Đoàn thể trực tiếp quản lý học sinh là Đoàn Thanh niên. Nhà trường cũng có mối liên hệ chặt chẽ với tổ chức này. Vào mỗi dịp nghỉ hè, nhà trường phân công giáo viên kết hợp với đoàn thể trong xóm tổ chức các hoạt động ngoại khóa mang ý nghĩa giáo dục như: quét dọn đường làng ngõ xóm, nhổ cỏ nghĩa trang liệt sĩ Qua đó, học sinh có thêm những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống. 3. Kết quả đạt được Như vậy bằng nhiều hình thức khác nhau, tôi luôn cố gắng rèn cho học sinh những kĩ năng cơ bản có hiệu quả, thể hiện rõ nét ở sự tiến bộ của học sinh trong nhận thức, trong cư xử, đối xử tốt với bạn bè, người lớn và linh hoạt xử lý trong mọi trường hợp. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua học tập, sinh hoạt ở nhà trường là điều hết sức cần thiết cho tương lai các em. Để đạt được điều đó, giáo viên cần kiên trì, quyết tâm thực hiện từng bước và liên tục trong suốt quá trình giảng dạy. Qua từng tiết dạy, giáo viên hướng dẫn học sinh kĩ năng làm việc theo nhóm: biết cách phân công công việc, lắng nghe ý kiến người khác, tranh luận, biết chấp nhận đúng sai, thống nhất ý kiến, thực hiện đúng ý kiến đã thống nhất. Đây là kĩ năng hết sức cần thiết khi các em trưởng thành, làm việc trong tập thể. Trong sinh hoạt hằng ngày, giáo viên cần chú ý nâng dần kĩ năng giao tiếp - tự nhận thức cho các em như biết sử dụng đúng các quy tắc: chào hỏi, xin phép, cám ơn, xin lỗi, yêu cầu. Biết thông cảm, chia sẻ buồn vui với mọi người.
16. 16 Giáo dục kỹ năng sống cho mọi người nói chung và học sinh nói riêng là điều rất cần thiết. Nó trang bị đầy đủ những kĩ năng cho các em để các em có được cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn. Đồng thời giúp những em có thói quen xấu và hành vi tiêu cực trở thành con ngoan, trò giỏi và là người có ích cho xã hội sau này. Sau một thời gian trực tiếp giảng dạy trên lớp và hướng dẫn các em tham gia các hoạt động, tôi tiến hành kiểm tra kết quả việc tiếp thu kĩ năng sống của học sinh với đề bài như sau: Bài tập: Hãy chọn phương án đúng A, B hoặc C Câu 1: Trong cuộc sống, chúng ta luôn đứng trước các tình huống cần phải đưa ra những quyết định như thế nào? A. Cần những quyết định đúng đắn. B. Không cần suy nghĩ. C. Cần những quyết định đúng đắn tùy theo trải nghiệm sống, theo tính cách, theo vốn kiến thức của mỗi người. Câu 2: Lan muốn gặp Ngân để giải thích một chuyện hiểu lầm. Lan suy nghĩ mãi chưa chọn được phương án nào. Theo em, Lan nên chọn phương án nào? Vì sao? A. Không đi gặp. B. Đi gặp hôm nay nhưng gặp ở lớp. C. Để ngày mai tới nhà. D. Chỉ cần gọi điện trao đổi. E. Đi cùng một người bạn của 2 người và tới nhà. G. Phương án khác Câu 3: Những việc nên làm khi có quyết định sai lầm? A. Điều chỉnh lại quyết định. B. Đổ lỗi cho người khác. C. Tìm tòi cách giải quyết. Câu 4: Nêu những việc không nên làm khi quyết định? A. Suy nghĩ chín chăn.
17. 17 B. Không cân nhắc. C. Giải quyết vội vã. Câu 5: Em thường bị căng thẳng trong những tình huống nào? A. Đi chơi công viên. B. Bị bạn bè trêu trọc. Khi em mắc lỗi, sợ bị phát hiện. C. Rất vui khi được điểm cao. Câu 6: Khi bị căng thăng em có tâm trạng như thể nào? A. Không tập trung tư tưởng. B. Hi vọng. C. Quyết tâm thả lỏng tâm trạng, vui. Câu 7: Kĩ năng ứng phó với căng thẳng giúp ích gì cho cuộc sống của mỗi chúng ta? A. Chẳng giúp ích gì. B Giúp chúng ta ứng xử với mọi người xung quanh một cách vui vẻ, thành công trong cuộc sống. C. Làm cho không khí càng căng thẳng hơn. Khi mà tôi áp dụng các biện pháp trên cho các em thì qua khảo sát cuối học kì 1 năm học 2023 -2024 ở lớp 3 với chủ đề “Kĩ năng của em” kết quả so với cuối học kì 1 năm trước các em tiến bộ rất nhiều. Cụ thể như sau: HS thực hiện thành thạo các HS thực hiện các kỹ Tổng số HS kỹ năng năng còn hạn chế SL TL SL TL 38 32 84,2 6 15,8 HS thực hành hoạt động nhóm HS có kỹ năng hoạt động HS hoạt động nhóm còn hạn Tổng số HS nhóm chế SL TL SL TL 38 32 84,2 6 15,8
18. 18 Ứng xử tình huống trong các trò chơi, hoạt động tập thể HS còn hạn chế về kỹ năng Tổng số HS HS có ký năng ứng xử ứng xử SL TL SL TL 38 34 89,5 4 10,5 Kết quả khảo sát lần 2 cho thấy sự chuyển biến rõ rệt của học sinh lớp 3 trong xử lý các tình huống cũng như kĩ năng hợp tác trong nhóm, trong tập thể. Đa số các em đều có ý thức tốt trong việc rèn luyện các kĩ năng, được thể hiện rõ qua: việc sinh hoạt hằng ngày trên lớp, trong nhiều nghi thức lời nói, các em biết vận dụng những lời nói thân thiện vào thực tế, những lời chào, cảm ơn hay xin lỗi, những yêu cầu, đề nghị lịch sự, đã trở thành thói quen được các em vận dụng hằng ngày. * Hiệu quả đối với cha mẹ học sinh: Các bậc phụ huynh học sinh rất vui mừng trước kết quả đó. Có nhiều phụ huynh đã thay đổi cách nhìn của mình trong việc giáo dục kỹ năng sống cho các con. Phụ huynh học sinh rất tin tưởng và ủng hộ với giáo viên trong mọi hoạt động của lớp và của nhà trường. * Hiệu quả đối với giáo viên: Các tiết dạy được nâng cao, có nhiều sáng tạo và sinh động hơn. Giáo viên rèn được nhiều kỹ năng giao tiếp và kỹ năng xã hội cho học sinh. * Hiệu quả đối với học sinh: Học sinh hứng thú, tự giác tham gia vào tất cả các hoạt động của lớp và của nhà trường. Học sinh hăng hái phát biểu xây dựng bài trong các giờ học. Học sinh rèn được sự tự tin, mạnh dạn trước đám đông. Kỹ năng diễn đạt lưu loát hơn.
19. 19 * Kết quả học sinh tham gia các cuộc giao lưu: Thi văn nghệ tập thể đạt giải Nhì. Thi làm sản phẩm Stem đạt giải Nhì. Thi chữ viết đẹp: 1 giải Nhất, 2 giải Nhì và 1 giải Ba. Thi Trạng nguyên Tiếng việt cấp trường:1 giải Nhất và 1 giải Nhì. Thi Đấu trường Toán học: 2 giải Nhì và 1 giải Ba. 4. Kết luận Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết của xã hội, các em không chỉ biết học giỏi về kiến thức mà còn phải được tôi luyện những kỹ năng sống. Qua đó tạo cho các em một môi trường lành mạnh, an toàn, tích cực, vui vẻ. Việc giáo dục kỹ năng sống ngay từ lúc nhỏ sẽ giúp ngắn thời gian để trang bị cho các em vốn kiến thức, kỹ năng, giá trị sống để làm hành trang bước vào đời. Chính vì vậy, các thầy cô giáo ở bậc tiểu học luôn giữ vai trò vô cùng quan trọng. Chính vì thế ngay trong những giờ học ngoài việc đảm bảo mục tiêu kiến thức, kỹ năng của bài, giáo viên cần chú ý đến rèn kỹ năng sống cho học sinh. Học sinh được rèn kỹ năng sống qua nội dung kiến thức của bài, qua lĩnh hội kiến thức pháp luật, qua tham gia các hoạt động học tập trong lớp, hoạt động ngoài giờ. Tích cực đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh là giúp học sinh có nhiều cơ hội để rèn kỹ năng sống. Học sinh được học tập, sinh hoạt, vui chơi và rèn luyện trong môi trường gia đình, nhà trường và xã hội. Phối kết hợp chặt chẽ mối quan hệ Nhà trường- gia đình- xã hội, với các ban ngành đoàn thể để giúp đỡ, tư vấn, tạo điều kiện cho học sinh tích lũy, có thêm kỹ năng sống và rèn kỹ năng sống được tốt hơn. * Qua nghiên cứu về báo cáo “Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 thông qua các hoạt động giáo dục và trải nghiệm ở Trường Tiểu học Thị Trấn Gia Bình”. Tôi nhận thấy rằng đây là một việc làm đòi hỏi người thầy phải có tấm
20. 20 lòng nhiệt tình, yêu nghề, luôn sẵn sàng vì học sinh. Chính vì vậy, tôi đã rút ra cho mình một số kinh nghiệm như sau: Thứ nhất: Người giáo viên cần nắm được một số phương pháp đặc trưng để rèn kỹ năng sống cho học sinh, phải biết lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp, biết kết hợp hình thức dạy học hợp lý nhằm phát huy tính chủ động của học sinh. Thứ hai: Giáo viên phải tìm ra được mối liên hệ giữa các kiến thức dạy học với nội dung rèn kỹ năng sống. Thứ ba: Rèn kỹ năng sống cho học sinh chỉ thực sự có hiệu quả khi người thầy có tâm huyết, có sự kiên nhẫn và có vốn kiên thức tâm lý học, hiểu được tâm sinh lý của trẻ. Thứ tư: Việc dạy “chữ” cần đòi hỏi song song với việc dạy “làm người”. Ngay trong những giờ học ngoài việc đảm bảo mục tiêu kiến thức, kỹ năng của bài thì giáo viên thường xuyên chú ý đến rèn kỹ năng sống cho học sinh. Thứ năm: Rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 3 không chỉ là công việc của giáo viên mà còn phải kết hợp cả gia đình, nhà trường và xã hội để giáo dục học sinh phát triển toàn diện. 5. Kiến nghị, đề xuất a. Đối với tổ, nhóm chuyên môn. b. Đối với lãnh đạo nhà trường. c. Đối với Phòng Giáo dục và đào tạo, Sở Giáo dục và đào tạo. Tổ chức các lớp tập huấn cho giáo viên nâng cao chuyên môn nghiệp vụ về giáo dục kỹ năng sống qua các hoạt động trải nghiệm. Bổ sung thêm tài liệu cho thư viện, học sinh và giáo viên bằng nhiều hình thức phong phú như sách, truyện, video Gia Bình, ngày 10 tháng 11 năm 2023. Người viết Nguyễn Thị Minh